SPOORZOEKEN IN EEN NIEUWE REALITEIT
fragmenten voor een essay over digitale cultuur

Het innovatieve project ‘Breedband Experimenten Voor Kunst en Cultuur’ werd twee jaar geleden ingezet met een praktische onderzoek naar locale bekabeling tussen cultuurhuizen. Dit werd afgerond met een rondetafel conferentie ‘Onze (on)bekabelde cultuur’ waarbij showcases en performances werden gepresenteerd die zowel breedband internet bekabeling demonstreerden aan de hand van nieuwe ideeen en artistieke/wetenschappelijke werken. Dit ter discussie voor het ruimere veld, online en in de zaal.

Na de conferentie werd dan ook in januari 2022 geopperd:

• Welke mogelijkheden bieden Virtual, Augmented en Extended Reality de huidige culturele infrastructuur.
• Welke makers, kunstenaars, performers zijn er mee bezig? Beïnvloedt het hun (soort) werk?
• Wat verandert er voor en ààn podia en zalen. Zijn we daarop voorbereid?
• Resulteert de evolutie in verruiming, verenging of gewoon verschuiving van publiek?
• Welke nieuwe (werk)instrumenten zijn nodig en hoe kunnen we die ontwikkelen?
• Kan een bottom-up strategie bijdragen tot het groter geheel?
• Hoe intermultidisciplinair wordt cultuur?

In een serie gesprekken gedurende 2022 werd daar dieper op ingegaan. We zochten naar door prominente innoverende participanten binnen de vernieuwing van cultuur in Vlaanderen en Brussel. Telkens diepgaande gesprekken die aspecten van bovenstaande vragen belichten en combineren. Een rechtlijnig antwoord is er niet en zal er nooit zijn: de creatieve sector is in beweging. Na de pandemie was het even windstil. Recent dienen er zich nieuwe makers, nieuwe organizators en coordinators aan, die een oog, oor en hart hebben voor wat lijkt op een andere creatieve activiteit waarbij gekeken wordt naar verjonging, inclusiviteit, multidisciplinariteit en internationale verruiming. Zeker speelt hierin de nieuwe aandacht voor netwerken, VR en AI/ML een grote rol. Het lijkt ook beter aan te sluiten bij de jongere garde die hybrid is opgegroeid en zich in, op, voor en onder het podium begint te plaatsen. Er blijven controverses over de waarde en kwaliteit, vaak mochten we een romantische nostalgie naar het oude zaalgevoel aanhoren, tot zelfs een volstrekt afwijzen van sociale netwerken, DIY knutselarij/inventiviteit, of zelfs het classifieren van het nieuwe in populaire oppervlakkigheid en commercialisatie. Maar duidelijk leeft er iets nieuws onder ons, en zien we steeds meer interessante experimenten met de digitale tools in interactie.

DIGITAAL ORGANIZEREN, REALIZEREN, PARTICIPEREN

Sam Stobbelaar is sinds 2022 verantwoordelijke digitale transformatie bij het Sociaal Fonds Podiumkunsten, waar hij een uitvoerig en genuanceerd ondersteuningsprogramma aan het opzetten is. Na een gezamelijk bezoek aan De Effenaar in Eindhoven, het eerste 5G pop podium in NL o.l.v Jos Feijen, praatten we rond de houding en situatie in Vlaanderen. We vroegen ons af of de huidige producties, zalen en productiemiddelen, zelfs de aanwezige expertise, aangepast zijn aan de nieuwe digitale mogelijkheden? Sam praat gedreven over betere ondersteuning, via organizatiebegeleiding en vorming van het huidige kader. Er zijn al een aantal hoopgevende projecten opgestart, en de noodzaak aan een internationaal perspectief lijkt onvermijdelijk. Hij pleit daarbij voor een stapsgewijze aanpak voor technici en niet-technici, maar daarbij breekt hij een lans voor een radicale andere visie die toelaat kwaliteit te onderkennen binnen de vernieuwingen, en na te denken over nieuwe vormen.

Podiumkunsten: Sam Stobbelaar
Podiumkunsten: begeleidingsprogramma
Vlaio: Tetra programma

Kristof Van den Branden is sinds 2022 innovatiemanager bij Cultuur Connect, met 2 innoverende digitale projecten: Digital on stage en Art@Home. Cultuur Connect richt zich hoofdzakelijk tot de officiele cultuurhuizen. We vroegen hem naar de reactie en competentie binnen de culturele centra en andere plekken in Vlaanderen. Art@Home wil een digitaal artistiek aanbod naar de huiskamer toe brengen. Toch blijkt dit nog te pril of te moeilijk, zelfs op tegenkantingen te stuiten. Het gaat hier nog maar om streaming, dus met de traditionele broadcasting methode, laat staan participatieve en interactieve werken te introduceren. Toch komen heel wat nieuwe projecten naar buiten via het Digital on stage programma. Getuige daarvan is de uitvoerige kalender van podium events en tentoonstellingen. Momenteel gaat o.a. De Grote Post Oostende digitaal met een VR voor de huiskamer productie ‘3 geraniums op een vensterbank’ van Joren Vandenbroucke & Annelies Van Hyfte. Bij Cultuur Connect wordt gekozen voor een stapsgewijze ondersteuning van de lokale technische competentie en infrastructuur, maar kijken ze ook uit naar internationale samenhangen. Momenteel werken ze aan europese aanvragen voor een minifestival met plekken in Italie, Portugal, Slovenie, en Spanje. Ook wordt gekeken naar een Tetra project.

Cultuurconnect: Agenda Digitale Cultuur
Cultuurconnect: Digital On Stage
Cultuurconnect: Art@home

Ilja Van Autreve is in de Kopergietery Gent de coördinator van het Medialab en assistent artistieke leiding. Hij is bovendien verbonden met Nerdlab, een Gents open creatief makerslab (zie verder). De Kopergietery kan gerust pionier in digitale podiumkunsten worden genoemd, met recent een suksesvol “Festival Digital” en een participatie in een online Europese samenwerking “All the Screen’s a Stage” met Engelse en Noord-Ierse partners. We vonden in Ilja een gedreven en doordachte gesprekspartner, met een creatief inzicht van zowel de technische, inhoudelijke achtergronden van recente digitale fenomenen (VR, netwerken, interactie, …) als een degelijke inschatting van de vaardigheden en interesses van zijn jong publiek. We praatten over clichés tav jongeren, kansarmen, over een Unity workshop, samenwerkingen met theatermaker Tim De Paepe, recente literatuur, reddit en social media, communities, verdienmodellen, subsidies, providers en kunstenaars. Duidelijk is er iets in beweging!

All the Screen’s a Stage (online creative conversations on hybrid digital theatre)
Interview met Tim De Paepe (digitaal theatermaker)
Zie ook de gesprekken met Zoë Seaton (Big Telly Theatre Company) en Debbie Bandara (Forest Tribe Theatre)
Producties kopergieterij en het Festival Digital
Interview via Cultuur Connect

DRIE GENERATIES DIGITALE MAKERS

Floris Van Hoof mag gerust een multidisciplinair kunstenaar worden genoemd, met het creatieve hart op de juiste plaats: van alle media thuis, DIY en opensource, visueel, klank en muziek, performances, installaties, interacties, noem maar op. Momenteel op toernee in Canada, Japan, … en Brussel. Wat ons charmeerde waren de laatste jaren zijn installaties die telkens een visie en originele samenhang uitdrukten tussen het analoge en digitale, verleden en toekomst, reeel evenzeer als virtueel. Zijn gekantelde vleugelpiano ‘Antenna’ werkt met een eigengebouwde antenne, SDR, electromagnen, spectrale data, communicatieprotocols, programming, maar heeft vooral aandacht voor de verborgen acoustische schoonheid die daarmee gepaard kan gaan. Zijn ‘Fluid Computer’ pikt een oude leslie speaker op maar maakt die computergestuurd, en zijn ‘Polyhedra’ zijn geometrische kartonconstructies waarin 50 speakers verscholen en via een DIY mixer een unieke spatialiteit genereren. We waren benieuwd naar zijn houding, visie, hoe hij omgaat met kunst, wetenschap en communicatie vandaag, het kunstenveld in verandering, de podia, galleries, het publiek.

https://florisvanhoof.com/
https://puredata.info/
Wavecore KUL
Alvin Lucier’s Brainwaves

Marije Baalman werkt als kunstenaar en developer al 20 jaar en meer aan een zeer veelzijdig oeuvre. Ze werkte daarbij in en rondom een gros artistiek-technologische maar ook wetenschappelijke centra (Den Haag, Amsterdam, Berlin, Montréal, …), die de toon zetten van wat doorgaat als nieuwe mediakunst, art-science, interactieve en electronische kunst. Naast sensorinterfaces en DIY synths, werkte ze een tijdje specifiek rond wave field synthesis, wat ze nadien systematisch verruimde naar bijna alle facetten van technologische innovaties in performance, installatie, theater en dans, physical computing en sound processing, realtime interactie. Een sterk punt zijn haar indringende samenwerkingen, bv. met Alberto de Campo, Chris Salter, als ontwikkelaar, componist, performer, en live coder. In Montréal ontwikkelde ze Sense/Stage: “A Low Cost, Open Source Wireless Sensor Infrastructure for Live Performance and Interactive, Real-Time Environments”. Ze is momenteel lid van het artiestencollectief ‘iii’ (instrument inventors initiative). In 2022 verscheen bij V2 Rotterdam haar boek ‘Composing Interactions’, waarin ze met verschillende 6 case studies en werkwijzen, bijna een poetica van de hedendaagse technologische performance kunst schrijft: interactieve aethetica, extended instruments, autonome objecten, interfaces, lichaam en beweging, physical computing, coding, data representaties, het procesmatige, enz… In een gesprek verduidelijkt ze haar huidig werk rond licht, in relatie tot de klankwerken die ze voordien maakte.

Bart Weis heeft een carriere als filmer en radio man, radiokunstenaar en communicator. We kennen elkaar slechts virtueel sinds 2006 via het jaarlijkse Art Birthday netwerk van kunstenaar Peter Courtemanche, een globaal digitaal en participatief innoverend netwerk festival. We waren altijd de enige Belgen of Vlamingen daar, vandaar… In ons gesprek is de ietwat oudere kunstenaar aan het woord met een historische reflectie. Natuurlijk hij heeft de hele overgang van analoog naar digitaal actief meegemaakt, we delen referenties en kennissen. Nog eens, we hebben elkaar nooit echt ontmoet. Dit lijkt mij indicatief want ik voelde mij persoonlijk dicht bij wat hij zegt en doet. Zo werkt hij de laatste tijd met wireless open microfoon streams met eigen gesoldeerde technologie, en sluit zich aan bij de laatste evolutie in field recording en sound art. Ik was altijd een node, een satelliet zegt hij. Maar toch altijd mee met de laatste vernieuwingen. Hij blijft gepassioneerd voor radio vandaag, en houdt van transmissie, de radiokunst, radio als bevrijding, digitaal vandaag! Ik vraag hem hoe het komt dat er zo veel tegenkantingen zijn om te creeren op netwerken, en hij antwoordt: “we moeten meer nomaden weer worden om in netwerken te denken!”

http://planktone.be/www/
Art’s Birthday 2004-…
Peter Courtemanche
Locus Sonus, Locus Sonus Stream Project
Réveil

Tineke De Meyer is een 23e eeuwse schrijfster, dichteres, performer. Ze werkt met gesproken woord, electronische muziek, interacties. In 2020 maakte ze een opmerkelijk electronisch album met electronisch componist Duncan Speakman. In 2022 was ze herhaaldelijk op leer-bezoek in ASIL, waar ze de spatiele technologie en motion capturing systemen leerde kennen. Het deed haar fundamenteel nadenken over vormen van nabijheid en ruimtelijkheid, maar met taal en associatie, uitgaande van menselijke interacties. Daarop maakte ze de poetische installatie/performance/audiopiece Inland Island, voor telkens 8 personen met koptelefoons aan een ronde tafel. We praatten met haar over de impact van technologie op haar creaties. En vooral over hoe dit het nadenken over nabijheid, aanwezigheid en ruimtelijkheid beinvloedt.

OF ALL PLACES, WAT IS LAB EN WAT IS NOG PODIUM?

Nerdlab is een nieuwsoortige organizatie gericht op het werken met (vooral) jongeren rond technologie allerhande voor creatieve en sociale doelstellingen. Iedereen is er welkom om gezamelijk iets electronisch/digitaal in elkaar te knutselen, te 3d printen, noem maar op. Wat je niet weet kan je (samen) leren, en wat er niet is kan gemaakt worden. Deze community based digitale ruimte wordt gecoordineerd door de dynamische Jens De Wulf, die de deur dagelijks openhoudt en de introducties, workshops, samenwerkingen organizeert. Een bruisende plek die vaak digitale oplossingen realizeert voor de Kopergietery of andere culturele plekken die willen experimenteren. Jaarlijks hebben ze het sympathieke BYOB festival: bring your own beamer! Iedereen toont en shared de eigen creaties. Ilja van Autreve vertelt het ons… https://nerdlab.be/

Wintercircus. Binnenkort opent er een nieuwe zaal in Gent, voorjaar 2024. Het is een samenwerking tussen 404 en Democrazy. De bedoeling is een nieuwe zaal in het leven te roepen voor de nieuwe muziekcultuur. Met immersive sound, projectie en hedendaagse mogelijkheden voor innoverende podiumperformances. Met zijn ronde zaal wordt het een prachtige locatie die ook zonder technologie erin al mooi klinkt. We praten verder met Wouter Vanhaelemeesch en Karel Clemminck (404), en Nicolas Vandecaveye (Democrazy) over de toekomst van de rock ‘n roll, of net niet? TBA here: 404 kondigt aan…

De Grote Post. Als nieuwste Cultureel Centrum steunt De Grote Post jong talent en opent de programmatie voor VR gerelateerde producties… Zo organizeren ze het For Real XR festival met de VR-kunstenaars Lucas Dewulf en Joren Vandenbroucke. Zie: For Real XR festival.

Voor verdere actualisatie, zie Cultuurconnect: Agenda Digitale Cultuur

SHOWCASES, PERFORMANCES, THINKTANKS

Binnenkort zie je een update hier: de performances door CREW (Eric Joris & Isjtar), en ORPHEUS (Jonathan Impett & online band). Ook de registraties van Ipem’s ThinkTanks met Marije Baalman, Floris Van Hoof, Tineke De Meyer kan je hier bekijken.

Fragmenten van het concert vanop 3 locaties, ‘Three States Of Wax’ door Jonathan Impett, Juan Parra Cancino, en Ruben Martinez Orio.

ENDNOTES

Aan de basis van de interviews lagen een heleboel voorbereidende en orienterende gesprekken en bezoeken. We menen dat dit echt gereflecteerd is in bovenstaande videofragmenten. Het toont aan dat er een groepsverandering is, niet meer de enkeling met een rare creativiteit, hoe graag men nog altijd experiment en evolutie in cultuur en kunst daar wil in onderbrengen.

We praatten daarvoor met Peter Courtemanche (Art’s Birthday network), Jonathan Impett (Orpheus), Natan Rosseel (Bijloke), Wim Vaes (Handelsbeurs), Lucía García (iMal), Christophe De Boeck (ex-Overtoon, Gluon), Phillipe Druez en Heide Bertram (Logos), Elias Heuninck en Hendrik Leper (KASK), Kristof Timmermans (ap-schoolofarts), Jürgen de Blonde (luca), Marjan De Mey (Centre For Synthetic Biology Ugent), Marjan Doom (GUM), Jennifer De Felice (Vasulka Kitchen Brno), Milos Vojtechovsky (cense.earth), Dušan Barok (Monoskop), Jos Feijen (de Effenaar), Bart Gielen (Alcatraz), Stijn Slabbinck (Fisheye), Slavo Krekovič (atraktart.sk), Golo Föllmer (netzmusik), Nina Czegledy (digital curator Hu/CAN), Frans Claus (Les Ateliers Claus), en bijna al mijn collega’s bij IPEM, MICT en IDLab (UGent). Soms hadden ze niet door waar dit uiteindelijk naartoe zou gaan. Rik Vandecaveye en Nathalie De Neve wisten dat wel natuurlijk, waardoor het steeds een super interessante samenwerking was.

De (teveel uren) videochats werden online opgenomen met jitsi, teams, zoom,
en daarna exclusief verwerkt met opensource video editor Openshot en commandline tool ffmpeg.